آیه توارث بالایمانآیه ارث بردن مسلمانان از یکدیگر از راه بستن پیمان برادری را آیه توارث از طریق ایمان گویند. ۱ - منظور از آیه توارث بالایمانبه آیه ۷۲ سوره انفال "آیه توارث از طریق ایمان (=آیه توارث بالایمان) مى گویند: " ان الذین آمنوا و هاجروا و جاهدوا بأموالهم و أنفسهم فى سبیل الله والذین آووا و نصروا اولئک بعضهم أولیاء بعض والذین آمنوا و لم یهاجروا مالکم من ولایتهم من شى ء حتى یهاجروا و ان استنصروکم فى الدین فعلیکم النصر الا على قوم بینکم و بینهم میثاق والله بما تعملون بصیر؛کسانى که ایمان آورده اند و هجرت کرده اند؛ و در راه خدا به مالشان و جانشان جهاد کرده اند، هم چنین کسانى که (ایشان را) جا و پناه و یارى داده اند، اینان دوستان هم دیگراند. و کسانى که ایمان آورده اند، ولى هجرت نکرده اند، شما از دوستی (و توارث ) آنان برخوردار نمى شوید مگر آن که هجرت کنند. و اگر در کار دین از شما یارى خواستند بر شما است که یارى کنید مگر در برابر قومى که بین شما و ایشان پیمانى باشد، و خداوند به کار و کردار شما بینا است." ۲ - ارث بردن زمان جاهلیتدر زمان جاهلیت، عرب از یکى از سه راه ارث مى برد: ۱ - از طریق "نسب " (نسب در نزد آن ها تنها منحصر به فرزندان پسر بود و دختران و زنان از ارث محروم بودند)؛ ۲ - از طریق "تبنی" یعنى پسر خواندگی؛ ۳ - از طریق عهد و پیمان که از آن تعبیر به "ولاء" مى کردند. ۳ - شأن نزول آیه توارثدر آغاز اسلام که هنوز قانون ارث نازل نشده بود، به همین روش عمل مى شد، اما به زودى مسئله "اخوت اسلامی" جاى آن را گرفت بدین صورت که در صدر اسلام، مؤمنان به شرط مهاجرت و هم پیمانى و مؤاخاتى که پیامبر بین آنان برقرار کرده بود و بدون داشتن پیوند نسبی یا سببی از هم دیگر ارث مى بردند؛ تا این که آخرین آیه سوره انفال نازل شد که مى فرماید: "واولوا الارحام بعضهم اولى ببعض فى کتاب الله... ؛ و در حکم الهی خویشاوندان به یک دیگر (براى ارث بردن) سزاوارتراند." و آن قاعده نسخ شد و میراث برى فقط بر مبناى خویشاوندى مقرر گردید ". ۴ - آیات دیگر توارث بالایماندر آیه ۳۳ سوره نساء نیز به ارث برى هم پیمانان از هم دیگر اشاره شده است ؛ هم چنانکه در آیه ۶ سوره احزاب نیز مسئله اولویت خویشاوندان در ارث از دیگران تصریح شده است. [۴]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات وواژه نامه، صفحه ۴۱۸و۱۸۶.
[۶]
منصور، عبدالحمید یوسف، نیل الخیرات فی القراءات العشرة، جلد۹، صفحه ۱۴۱.
[۷]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، جلد۲، صفحه ۳۰۲.
[۹]
قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه نامه، ص۴۱۸.
[۱۰]
قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه نامه، ص۱۸۶.
[۱۱]
منصور، عبدالحمیدیوسف، نیل الخیرات فى القراءات العشرة، ج۹، ص۱۴۱.
[۱۲]
معرفت، محمد هادی، التمهید فى علوم القرآن، ج۲، ص۳۱۱.
۵ - عناوین مرتبطآیه اولی الارحام. ۶ - پانویس
۷ - منبعمرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه توارث از طریق ایمان». |